Kontrol Edebilmek İçin Fişlemek: Civil War

Ümit Kireççi – umitlila@gmail.com

“Captain America: Civil War” yaklaşırken zihnimde çakan bilgileri şöyle bir yokladım ve aslında birçok şeyi yanlış bildiğimi gördüm. Bildiğiniz üzere Civil War hükumetin kahramanları kayıt almaya kalkışması ve bunun üzerine “bireysel özgürlük” kavramıyla sistemin adamı olmak arasında bocalayan kahramanların kapışmasını konu ediyordu. Ben bu olayı ilk kez DC Comics’in JSA dizilerinde okumuştum. O yüzden de Marvel Comics’in DC’den fikir devşirdiğini düşünüyordum ki durum hayli farklıymış.

The Registration Acts (Kayıt Hareketi) —the Mutant Registration Act (MRA) (Mutant Kayıt Hareketi), the Superhuman Registration Act (SRA, or SHRA) (Süper Kahraman Kayıt Hareketi) ve Vigilante Registration Act (VRA) (Vigilante Kayıt Hareketi – Yasası) kavramları comics dünyasında defalarca kullanılmıştır. Bu kurgusal yasalara göre süper gücü olmayan insanların yönettiği kurgusal Amerika’da farklı ve süper güçleri olan kişilerin kontrol altına alınabilmesi için bir tür fişleme yasası yürürlüğe sokulmaktadır. Bu kayıt yasası olayının rastlandığı çizgi romanlar arasında DC’nin Justice Society of America grubu, Watchmen, Astro City ve Powersgibi çizgi roman dizileri bulunurken The Return Of Captain Invincible (1983) ile The Incredibles (2004) adlı sinema ve çizgi filmler yer alıyor.

Ancak kayıt yasası olayını ilk kez kullanan yayın evi 1981 yılıyla Marvel Comics olmuştur. Bu konseptin ilk kullanıldığı çizgi roman dizisi 1981 yılında 141. sayısıyla Uncanny X-Men olmuş. Kayıt Yasası kavramının ilk kez kullanılışı ise 1984 yılında yine Uncanny X-Men çizgi roman dizisinin 181. sayısına denk gelmiş.

Kullanılan adlarından da anlaşılacağı üzere her iki kavram da mutant ve süper insanları fişleme derdindedir: Mutant Registration Act (Mutant Kayıt Yasası) ve Superhuman Registration (Süper insan Kayıt Yasası).

2006 yılında basılan Civil War hikayesine kadar Marvel Comics’in birçok çizgi roman ve çizgi film dizilerinde bu konu sıkça kullanılmıştır. İşte şimdi de bunu sinemada izlemeye hazırlanıyoruz.

DC Comics’de ise herhangi bir kavramla adlandırılmış olmamakla birlikte kahramanların gerçek kimliklerini açıklamaya zorlanmaları ve maskelerinin çıkarılmasının istenmesi meselesi çok daha gerilere gidiyormuş. Hem de 1951 yılına. Kurgusal bir 1951 tabii. Asıl sene 1979’dur. Paul Levitz’in yazdığı "The Defeat of the Justice Society!" başlıklı Adventure Comics’in 466. sayısında House Un-American Activities Committee adlı bir kurum JSA üyelerini maskelerini çıkarmaya zorlar, kahramanlar da buna uymak yerine işi bırakmaya ve dağılmaya karar verirler. 1985 yılında ise 4 sayılık JSA dizisinde Roy Thomas’ın yazdığı kardeşi Dann Thomas’ın çizdiği “America vs The Justice Society” dizisinin dördüncü sayısında bu tema yinelenmiştir. Bu sırada tarihler 1985’i göstermektedir. 

"Registration today, gas chambers tomorrow". (Bugün kayıt (fişleme), yarın gaz odaları) sözleriyle kaygıların dile getirildiği bu kayıt-fişleme yasası neresinden bakılırsa bakılsın özgürlükleri kısıtlayan bir harekettir ve her daim karşı çıkılması gereken bir durumdur.

Peki, ama hangi çizgi romanlarda yer almıştır bu kayıt yasası?

Marvel Comics

1. Uncanny X-Men 141 (Chris Claremont - John Byrne)
2. The Amazing Spider-Man 529 - 531 (2006, J. Michael Straczynski)
3. New Mutants 1
4. Uncanny X-Men 181 (Chris Claremont)
5. 80’li yılların Uncanny X-Men, X-Factor ve New Mutants çizgi roman dizileri
6. Fantastic Four 335-336 (1989-1990, Walter Simonson)
7. Alpha Flight 120 (1993, Simon Furman)
8. Civil War  (2006, Mark Millar) 
9. Captain America 343 (1988)
10. Captain Britain and MI-13 (2008)

DC Comics Evreninde

1. Adventure Comics 466 (1979, Paul Levitz)
2. Suicide Squad 1 (1987, John Ostrander)
3. Secret Origins 14 (1987)

…

İşin özü o ki 1950’lerde gerçekleşen ve kişi hak ve fikir özgürlüklerine saldırı niteliği taşıyan McCarthy hükumeti dönemine göndermelerde bulunan JSA hikayesinin ardından bugünlerde yinelenen ve terör gerekçesiyle hortlatılan fişleme öyle ya da böyle comics alemince karşı çıkılan bir uygulama olmayı sürdürüyor gibi görünüyor.  

Bu arada iç savaş anlamına gelen Civil War isminin değiştiğini öğrendim. Ülkemizde isim farklı olacakmış. Akıllıca bir karar sayılır bu. Sonuçta ülkenin gidişatı kötüyken bu isimle film gösterime girmesi hayli tepki çekebilirdi. Ancak “fişlenme” her şekilde devam ediyor memlekette ki işin özünü izleyen herkes anlayacaktır.  

Ümit Kireççi - Çizgi Roman Okurları Platformu